Folklor dzieci臋cy w Japonii
na podstawie tradycyjnych
gier i zabaw
Praca moja ma na celu przybli偶enie folkloru dzieci japo艅skich polskiemu czytelnikowi . Folklor ten , jak to dzisiaj rzadko bywa jest pieczo艂owicie kultywowany i
powszechnie znany w艣r贸d „m艂odego” spo艂ecze艅stwa Japonii. Zar贸wno w wielkich miastach jak i ma艂ych wsiach. Gry i zabawy (ewentualnie zabawki) wdra偶ane s膮 do 偶艂贸bk贸w , przedszkoli, szkol. Mimo post臋puj膮cej amerykanizacji Japonii, dzieci ci膮gle maja 艣wiadomo艣膰 bycia japo艅czykami, a co za tym idzie znaj膮 swoja kultur臋 w stopniu bardzo dobrym . Wdra偶anie kultury japo艅skiej od najm艂odszych lat w r贸偶norodnych instytucjach obj臋te jest patronatem rz膮du Japonii.
Najpierw om贸wi臋 kilka wed艂ug mnie najwa偶niejszych tradycyjnych gier japo艅skich. Gry te s膮 kultywowane na terenie ca艂ej Japonii. Japonia w odr贸偶nieniu od Polski posiada raczej wsp贸ln膮 i jednorodna kultur臋 na ca艂ej jej powierzchni. Pod rozwa偶ania nie bior臋 wysp archipelagu Okinawa oraz kultury Ajn贸w z Hokkaido, gdy偶 nie mam wiedzy oraz literatury na ten temat.
1 ORIGAMI to technika robienia z kawa艂ka papieru bez u偶ycia no偶yczek czy kleju obiekt贸w przypominaj膮cych zwierz臋ta , przedmioty takie jak (najbardziej popularne) ptaki(艂ab臋d藕), z艂ota rybka, nakrycia g艂owy , lodki. Japo艅czycy ucz膮 si臋 wyrabiania takich przedmiot贸w ju偶 w przedszkolu na zaj臋ciach przypominaj膮cych polskie Z-P-T. Cz臋sto mo偶na zauwa偶y膰 znudzone dziecko siedz膮ce w lokalnej kolejce( to najpopularniejszy 艣rodek transportu w Japonii –nawet dla dzieci) sk艂adaj膮ce w艂a艣nie Origami. Podobizna 艂ab臋dzia to najbardziej wyszukany motyw i tylko Ci najlepsi potrafi膮 wykona膰 go , tak aby mia艂 dobre proporcje.
Tysi膮c takich figurek ,powi膮zanych ze sob膮 nitka nosi nazw臋 SENBAZURU co znaczy w艂a艣nie- tysi膮c 艂ab臋dzi .Jest to cz臋sty prezent przekazywany osobie chorej w czasie wizyty , jako 偶yczenie szybkiego powrotu do zdrowia. Orgiami mimo ze przeznaczone dla dzieci doczeka艂o si臋 wielu organizacji zrzeszaj膮cych fan贸w tego zaj臋cia ( Oppenheimers The Friends of Origami in America , czy British Orgiami Society i wielu innych krajach) Origami popularne dzi艣 jest na ca艂ym 艣wiecie .Do pracy za艂膮czam opis oraz specjalny papier u偶ywany w tym celu. Cho膰 japo艅czycy robi膮 Orgiami z czegokolwiek, mo偶e by膰 to kawa艂ek serwetki , czy chusteczka. Orgiami mo偶e sk艂ada膰 si臋 z wi臋cej ni偶 jednego elementu (np. „kobieta w kimonie” sk艂ada si臋 z 4 ro偶nych materia艂贸w)
2 AYATORI to zabawa do kt贸rej u偶ywany jest kawa艂ek sznurka (do 50 cm.) Zwi膮zanego w p臋tle .Jest to tradycyjna gra dla dziewcz膮t. Sznurek ten przek艂adany w odpowiedni spos贸b pomi臋dzy palcami, nadgarstkami czy przegubem d艂oni (cho膰 zdarzaj膮 si臋 figury do kt贸rych potrzebne jest cale cia艂o) twarzy ro偶ne symetryczne kszta艂ty podobne do prawdziwych rzeczy jak most , rzeka ,bambusowe, grabki itd. Cz臋sto do u艂o偶enia potrzebna jest druga osoba. Mistrzostwem w tej grze jest jej ostatni element , gdy wykonawca prosi osob臋 ogl膮daj膮ca
te „wyczyny” do poci膮gni臋cia danej cz臋艣ci sznurka , w wypadku sukcesu ,zrobiona figura przejdzie do pierwotnego stanu( zwyk艂a p臋tla) nie tworz膮c 偶adnych sup艂贸w.
Gra ta jak wiele innych japo艅skich gier , grana jest miedzy 2-ka ludzi. Ma na celu wykazanie si臋 zr臋czno艣ci膮 i prze艣cigni臋ciu przeciwnika , nast臋puje to wtedy gdy osoba myli si臋 w uk艂adaniu danej figury.
3 DOYO piosenki utworzone z my艣l膮 o dzieciach ,przekazywane one s膮 w czasie wsp贸lnego sp臋dzania czasu czy grania, dla dzieci znane s膮 one pod nazwa WAREBUTA, znane s膮 one od czas贸w zwanymi epoka Haiana ( 794- 1185) z latami pie艣ni te zmienia艂y si臋 , ale najwa偶niejsze elementy takie jak przedmiot i styl s膮 wci膮偶 te same ( s膮 one wykonywane w charakterystycznej skali , oraz cz臋sto uto偶samiane z japo艅skim krajobrazem) Do swej pracy przekazuje ma prace na temat pie艣ni Sakura , kt贸ra mimo , ze nie jest pie艣ni膮 typowo dzieci臋ca , jest przez dzieci og贸lnie znana i cz臋sto wykonywana.
4 HANETSUKI to taki nasz europejski badminton ,je偶eli chodzi o zasady, inny je偶eli chodzi o osprz臋t . Rakieta (HAGOITA) zrobiona jest z papieru ry偶owego oraz drewna , na papierze generalnie namalowane s膮 twarze kobiece o pi臋knych japo艅skich rysach (jest to gra wy艂膮cznie wykonywana przez dziewczynki) lotka to rodzaj kwiatka ozdobionego wst膮偶ka , s艂u偶膮ca do nadania prostego lotu lotki . Lotki te s膮 cz臋sto piennymi ornamentami, jednak te kt贸re s艂u偶膮 jako ornament nie s膮 u偶ywane do gry. W gr臋 ta gra si臋 w pierwszy dzie艅 Nowego Roku( pami臋tajmy , ze Japonia ma klimat cieplejszy od naszego) Rzecz膮 charakterystyczna jest , ze dziewczynka kt贸ra przegrywa zostaje naznaczona na policzku po przez poci膮gniecie p臋dzlem z tuszem indyjskim. Jest to gra , kt贸ra w tych czasach widzi si臋 bardzo rzadko , a ma to pow贸d w tym , ze w Japonii , kraju coraz bardziej zurbanizowanym coraz cz臋艣ciej trudna o wolna przestrze艅 , nowoczesne gry nie wymagaj膮ce wolnego terenu wypieraj膮 te form臋 sp臋dzania wolnego czasu.
. ![hanetsuki](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vgKiyq-MFyTGXkwC5nbTD4OtedTzBG8TAlUu8OMqM_hs-sUFVQZj_KUHPZqrOV2XtCZVgh1DFNzDElTztAyLRWAlg3Exq53uYkrWp_ZuuxbJlrlEvfDnbFt2xUQHo=s0-d)
5 KARUTA s艂owo te pochodzi od portugalskiego s艂owa CARTO , co odznacza po prostu kart臋. Nie jestem pewien czy gra ta istnia艂a przed przybycie Portugalczyk贸w .Jedno jest pewne , nie ma ona nic wsp贸lnego z gra kt贸ra my znamy pod poj臋ciem „gry w karty” Talia sk艂ada si臋 z 48 kart pouk艂adanych w 4 pory roku . Ka偶dy z kwiat贸w podporz膮dkowany jest sezonowi kiedy kwitnie. Gra ta ma przynajmniej 4 warianty „HACHI-HACHI” „HANA-AWASE” „OICHAKUBU” „KOI-KOI” Karty te u偶ywane s膮 tak偶e do granie w gr臋 do z艂udzenia przypominaj膮ca Domino , lecz tu odpowiednie wzory s膮 partiami pasuj膮cymi do
siebie.
6 KANDEMA gra kt贸rej kszta艂ty i regu艂y zosta艂y nakre艣lone w epoce TAISHO (1912-1926), jednak jako zabawka by艂a popularna wiele wiek贸w przed , wiec mo偶emy ja za艂膮czy膰 do tradycyjnych. Nie b臋d臋 opisywa艂 , kszta艂t贸w tej zabawki , gdy偶 egzemplarz za艂膮czam do pracy. Kandema , ma swego odpowiednika w Europie , jednak w Japonii ,doczeka艂a si臋 w艂asnych zawod贸w sportowych .mo偶na w ni膮 grac w wieloraki spos贸b – najpopularniejsze figury to „Latarnia morska” „Podro偶 dooko艂a 艣wiata” „Furiken”
7 KODAN to tradycyjna opowie艣膰 , przekazywana z generacji na generacje , mo偶na by powiedzie膰 , ze nale偶y do grupy bajek .Opowiadana jest cz臋sto przez babcie swoim wnukom (pami臋tajmy , ze japo艅ski dom to dom 3-pokoleniowy) Najbardziej rozpowszechniona to opowie艣膰 o MOMOTARO –brzoskwiniowy ch艂opak .Opowie艣膰 ta zaczyna si臋 od s艂贸w „Zdarzy艂o si臋 to pewnego razu” Po krotce opowiada historie starego m臋偶czyzny kt贸ry , robi膮c pranie w rzece , znajduje tam p艂yn膮c膮 brzoskwinie .Zabiera ja do domu ,pokazuje swej 偶onie , po czym pr贸buje ja rozpo艂owi膰 , jednak ze 艣rodka wyskakuje ma艂y ch艂opak. Dostaje nazw臋 Momotaro –brzoskwiniowy ch艂opak. Ch艂opak ro艣nie i staje si臋 silnym m艂odzie艅cem .Pewnego razu wie艣 gdzie mieszka nawiedzona jest przez piratow-zbojnikow i zgrabiona . Momotaro postanawia wyruszy膰 z odsiecz膮 ,Stara kobieta robi mu na drog臋 kluski (po japonsku –KIBIDANGO- aktualnie zawsze s膮 one kojarzone z historia o brzoskwiniowym ch艂opcu) Po drodze spotyka psa , ma艂p臋 oraz ba偶anta(symbol Japonii) wszystkim proponuje pocz臋stunek w postaci klusek . Staja si臋 oni jego przyjaci贸艂mi , i wyruszaj膮 z nim. Momotaro pokonuje rzezimieszk贸w i powraca 艂odzi膮 pirat贸w do wioski , oddaj膮c zgrabione skarby .Wszystko si臋 dobrze ko艅czy i wszyscy „偶yli d艂ugo i szcz臋艣liwie”
Inna znana bajka jest bajka pt.” O ksi臋偶ycowej ksi臋偶niczce”-„KAGUYAHIME”[12]
Ciekawa rzecz膮 w tre艣ci bajek, poda艅, ba艣ni itd. japo艅skich jest to ze nigdy nie wyst臋puje tam watek romantyczny. Mo偶e dlatego w艣r贸d dzieci japo艅skich tak popularna jest angielska bajka „Cindirella”Wynika to z mentalno艣ci japo艅czyk贸w , w kt贸rej mi艂o艣膰 nie jest postrzegana jako rzecz warto艣ciowa.
8 JANKENPON to znana nam wszystkim gra kamien-nozyce-papier .Jednak w Japonii cieszy si臋 olbrzymim powodzeniem. Gra to zreszt膮 pochodzi z „kraju kwitn膮cej wi艣ni” W Japonii ka偶dy sp贸r , nie wymagaj膮cy zaanga偶owania si臋 , rozwi膮zywany jest w ten spos贸b. Jednak , nie jak w Polsce , w grze tej obowi膮zuj膮 zasady ,w grze tej wykorzystuje si臋 tak偶e element psychologiczny , dlatego kontakt wzrokowy zawsze pozostaje zachowany .
Do innych tradycyjnych gier i zabaw nale偶膮 TEKEUMA –szczudly, SUGORUKA- gry planszowe, TAKO-AGE –latawiec maj膮cy kszta艂t krzy偶a z obrazkiem wojownika lub tancerza teatru KABUKI,OTEDAMA –woreczki wype艂nione ry偶em lub ziarnami soi s艂u偶膮ce do 偶aglowania ,DARUMA-OTOSHI to gra przy wykorzystaniu tradycyjnej japo艅skiej lalki.
Jak widzimy w „kraju wschodz膮cego s艂o艅ca” nie brak tradycyjnych gier i zabaw ,cze艣膰 z nich powoli „wymiera” Dzieje si臋 to szczeg贸lnie szybko ze wzgl臋du na charakterystyczna specyfik臋 tego kraju , gdzie post臋p cywilizacyjny jest du偶o szybszy ni偶 w Polsce, a japo艅czycy nie pozostaj膮 bierni w wymy艣laniu coraz to nowych urz膮dze艅 dla najm艂odszych. Wszystkim mam znane s膮 s艂owa: KARAOKE, PACHINKO ,MANGA,SONY PLAY STATION, do tego dodam , ze opr贸cz tego istniej膮 tam jeszcze setki innych wynalazk贸w XXI wieku .Jest to temat zreszt膮 bardzo ciekawy , jednak偶e obszernosciowo i tematycznie wymaga napisania odr臋bnej pracy.
.