Folklor dziecięcy w Japonii
na podstawie tradycyjnych
gier i zabaw
Praca moja ma na celu przybliżenie folkloru dzieci japońskich polskiemu czytelnikowi . Folklor ten , jak to dzisiaj rzadko bywa jest pieczołowicie kultywowany i
powszechnie znany wśród „młodego” społeczeństwa Japonii. Zarówno w wielkich miastach jak i małych wsiach. Gry i zabawy (ewentualnie zabawki) wdrażane są do żłóbków , przedszkoli, szkol. Mimo postępującej amerykanizacji Japonii, dzieci ciągle maja świadomość bycia japończykami, a co za tym idzie znają swoja kulturę w stopniu bardzo dobrym . Wdrażanie kultury japońskiej od najmłodszych lat w różnorodnych instytucjach objęte jest patronatem rządu Japonii.
Najpierw omówię kilka według mnie najważniejszych tradycyjnych gier japońskich. Gry te są kultywowane na terenie całej Japonii. Japonia w odróżnieniu od Polski posiada raczej wspólną i jednorodna kulturę na całej jej powierzchni. Pod rozważania nie biorę wysp archipelagu Okinawa oraz kultury Ajnów z Hokkaido, gdyż nie mam wiedzy oraz literatury na ten temat.
1 ORIGAMI to technika robienia z kawałka papieru bez użycia nożyczek czy kleju obiektów przypominających zwierzęta , przedmioty takie jak (najbardziej popularne) ptaki(łabędź), złota rybka, nakrycia głowy , lodki. Japończycy uczą się wyrabiania takich przedmiotów już w przedszkolu na zajęciach przypominających polskie Z-P-T. Często można zauważyć znudzone dziecko siedzące w lokalnej kolejce( to najpopularniejszy środek transportu w Japonii –nawet dla dzieci) składające właśnie Origami. Podobizna łabędzia to najbardziej wyszukany motyw i tylko Ci najlepsi potrafią wykonać go , tak aby miał dobre proporcje.
Tysiąc takich figurek ,powiązanych ze sobą nitka nosi nazwę SENBAZURU co znaczy właśnie- tysiąc łabędzi .Jest to częsty prezent przekazywany osobie chorej w czasie wizyty , jako życzenie szybkiego powrotu do zdrowia. Orgiami mimo ze przeznaczone dla dzieci doczekało się wielu organizacji zrzeszających fanów tego zajęcia ( Oppenheimers The Friends of Origami in America , czy British Orgiami Society i wielu innych krajach) Origami popularne dziś jest na całym świecie .Do pracy załączam opis oraz specjalny papier używany w tym celu. Choć japończycy robią Orgiami z czegokolwiek, może być to kawałek serwetki , czy chusteczka. Orgiami może składać się z więcej niż jednego elementu (np. „kobieta w kimonie” składa się z 4 rożnych materiałów)
2 AYATORI to zabawa do której używany jest kawałek sznurka (do 50 cm.) Związanego w pętle .Jest to tradycyjna gra dla dziewcząt. Sznurek ten przekładany w odpowiedni sposób pomiędzy palcami, nadgarstkami czy przegubem dłoni (choć zdarzają się figury do których potrzebne jest cale ciało) twarzy rożne symetryczne kształty podobne do prawdziwych rzeczy jak most , rzeka ,bambusowe, grabki itd. Często do ułożenia potrzebna jest druga osoba. Mistrzostwem w tej grze jest jej ostatni element , gdy wykonawca prosi osobę oglądająca
te „wyczyny” do pociągnięcia danej części sznurka , w wypadku sukcesu ,zrobiona figura przejdzie do pierwotnego stanu( zwykła pętla) nie tworząc żadnych supłów.
Gra ta jak wiele innych japońskich gier , grana jest miedzy 2-ka ludzi. Ma na celu wykazanie się zręcznością i prześcignięciu przeciwnika , następuje to wtedy gdy osoba myli się w układaniu danej figury.
3 DOYO piosenki utworzone z myślą o dzieciach ,przekazywane one są w czasie wspólnego spędzania czasu czy grania, dla dzieci znane są one pod nazwa WAREBUTA, znane są one od czasów zwanymi epoka Haiana ( 794- 1185) z latami pieśni te zmieniały się , ale najważniejsze elementy takie jak przedmiot i styl są wciąż te same ( są one wykonywane w charakterystycznej skali , oraz często utożsamiane z japońskim krajobrazem) Do swej pracy przekazuje ma prace na temat pieśni Sakura , która mimo , ze nie jest pieśnią typowo dziecięca , jest przez dzieci ogólnie znana i często wykonywana.
4 HANETSUKI to taki nasz europejski badminton ,jeżeli chodzi o zasady, inny jeżeli chodzi o osprzęt . Rakieta (HAGOITA) zrobiona jest z papieru ryżowego oraz drewna , na papierze generalnie namalowane są twarze kobiece o pięknych japońskich rysach (jest to gra wyłącznie wykonywana przez dziewczynki) lotka to rodzaj kwiatka ozdobionego wstążka , służąca do nadania prostego lotu lotki . Lotki te są często piennymi ornamentami, jednak te które służą jako ornament nie są używane do gry. W grę ta gra się w pierwszy dzień Nowego Roku( pamiętajmy , ze Japonia ma klimat cieplejszy od naszego) Rzeczą charakterystyczna jest , ze dziewczynka która przegrywa zostaje naznaczona na policzku po przez pociągniecie pędzlem z tuszem indyjskim. Jest to gra , która w tych czasach widzi się bardzo rzadko , a ma to powód w tym , ze w Japonii , kraju coraz bardziej zurbanizowanym coraz częściej trudna o wolna przestrzeń , nowoczesne gry nie wymagające wolnego terenu wypierają te formę spędzania wolnego czasu.
. 
5 KARUTA słowo te pochodzi od portugalskiego słowa CARTO , co odznacza po prostu kartę. Nie jestem pewien czy gra ta istniała przed przybycie Portugalczyków .Jedno jest pewne , nie ma ona nic wspólnego z gra która my znamy pod pojęciem „gry w karty” Talia składa się z 48 kart poukładanych w 4 pory roku . Każdy z kwiatów podporządkowany jest sezonowi kiedy kwitnie. Gra ta ma przynajmniej 4 warianty „HACHI-HACHI” „HANA-AWASE” „OICHAKUBU” „KOI-KOI” Karty te używane są także do granie w grę do złudzenia przypominająca Domino , lecz tu odpowiednie wzory są partiami pasującymi do
siebie.
6 KANDEMA gra której kształty i reguły zostały nakreślone w epoce TAISHO (1912-1926), jednak jako zabawka była popularna wiele wieków przed , wiec możemy ja załączyć do tradycyjnych. Nie będę opisywał , kształtów tej zabawki , gdyż egzemplarz załączam do pracy. Kandema , ma swego odpowiednika w Europie , jednak w Japonii ,doczekała się własnych zawodów sportowych .można w nią grac w wieloraki sposób – najpopularniejsze figury to „Latarnia morska” „Podroż dookoła świata” „Furiken”
7 KODAN to tradycyjna opowieść , przekazywana z generacji na generacje , można by powiedzieć , ze należy do grupy bajek .Opowiadana jest często przez babcie swoim wnukom (pamiętajmy , ze japoński dom to dom 3-pokoleniowy) Najbardziej rozpowszechniona to opowieść o MOMOTARO –brzoskwiniowy chłopak .Opowieść ta zaczyna się od słów „Zdarzyło się to pewnego razu” Po krotce opowiada historie starego mężczyzny który , robiąc pranie w rzece , znajduje tam płynącą brzoskwinie .Zabiera ja do domu ,pokazuje swej żonie , po czym próbuje ja rozpołowić , jednak ze środka wyskakuje mały chłopak. Dostaje nazwę Momotaro –brzoskwiniowy chłopak. Chłopak rośnie i staje się silnym młodzieńcem .Pewnego razu wieś gdzie mieszka nawiedzona jest przez piratow-zbojnikow i zgrabiona . Momotaro postanawia wyruszyć z odsieczą ,Stara kobieta robi mu na drogę kluski (po japonsku –KIBIDANGO- aktualnie zawsze są one kojarzone z historia o brzoskwiniowym chłopcu) Po drodze spotyka psa , małpę oraz bażanta(symbol Japonii) wszystkim proponuje poczęstunek w postaci klusek . Staja się oni jego przyjaciółmi , i wyruszają z nim. Momotaro pokonuje rzezimieszków i powraca łodzią piratów do wioski , oddając zgrabione skarby .Wszystko się dobrze kończy i wszyscy „żyli długo i szczęśliwie”
Inna znana bajka jest bajka pt.” O księżycowej księżniczce”-„KAGUYAHIME”[12]
Ciekawa rzeczą w treści bajek, podań, baśni itd. japońskich jest to ze nigdy nie występuje tam watek romantyczny. Może dlatego wśród dzieci japońskich tak popularna jest angielska bajka „Cindirella”Wynika to z mentalności japończyków , w której miłość nie jest postrzegana jako rzecz wartościowa.
8 JANKENPON to znana nam wszystkim gra kamien-nozyce-papier .Jednak w Japonii cieszy się olbrzymim powodzeniem. Gra to zresztą pochodzi z „kraju kwitnącej wiśni” W Japonii każdy spór , nie wymagający zaangażowania się , rozwiązywany jest w ten sposób. Jednak , nie jak w Polsce , w grze tej obowiązują zasady ,w grze tej wykorzystuje się także element psychologiczny , dlatego kontakt wzrokowy zawsze pozostaje zachowany .
Do innych tradycyjnych gier i zabaw należą TEKEUMA –szczudly, SUGORUKA- gry planszowe, TAKO-AGE –latawiec mający kształt krzyża z obrazkiem wojownika lub tancerza teatru KABUKI,OTEDAMA –woreczki wypełnione ryżem lub ziarnami soi służące do żaglowania ,DARUMA-OTOSHI to gra przy wykorzystaniu tradycyjnej japońskiej lalki.
Jak widzimy w „kraju wschodzącego słońca” nie brak tradycyjnych gier i zabaw ,cześć z nich powoli „wymiera” Dzieje się to szczególnie szybko ze względu na charakterystyczna specyfikę tego kraju , gdzie postęp cywilizacyjny jest dużo szybszy niż w Polsce, a japończycy nie pozostają bierni w wymyślaniu coraz to nowych urządzeń dla najmłodszych. Wszystkim mam znane są słowa: KARAOKE, PACHINKO ,MANGA,SONY PLAY STATION, do tego dodam , ze oprócz tego istnieją tam jeszcze setki innych wynalazków XXI wieku .Jest to temat zresztą bardzo ciekawy , jednakże obszernosciowo i tematycznie wymaga napisania odrębnej pracy.
.
