Wywiad z Profesorem Danielem Kadłubcem o gwarze śląskiej i nie tylko

Wywiad z prof. dr hab. Karolem Danielem Kadłubcem. Profesor uczył mnie Folklorystyki gdy studiowałem Etnologie na Uniwersytecie Śląskim w Cieszynie. Wybitny pedagog i mój mentor.

Oto co mówi o Profesorze Wikipedia: Karol Daniel Kadłubiec (ur. 22 lipca 1937 w Karpętnej) – polski slawista, badacz kultury, folkloru i języka Śląska Cieszyńskiego. Życiorys Syn Jana Kadłubca, polskiego nauczyciela i działacza społecznego. Początkowo uczył się w niemieckiej szkole ludowej. Po 1945 roku uczęszczał do polskiej szkoły podstawowej w Bystrzycy oraz do polskiego liceum w Czeskim Cieszynie (Český Těšín). Po jego ukończeniu w 1955 roku rozpoczął studia slawistyczne na Uniwersytecie Karola w Pradze. Dyplom magisterski uzyskał w 1960 roku za rozprawę poświęconą bajkom śląskim. W Pradze doktoryzował się pod opieką naukową prof. Karela Horálka w 1968 roku. Następnie w 1973 roku uzyskał tytuł kandydata nauk, a w latach 1978 (na Uniwersytecie Warszawskim) oraz 1988 (Uniwersytet Karola w Pradze) habilitował się. W 1994 roku uzyskał tytuł profesora. Praca w Republice Czeskiej Pracował w Katedrze Języków Obcych Instytutu Pedagogicznego ostrawskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (od 1991 – Uniwersytet Ostrawski) od 1964 roku, później na Uniwersytecie Karola, od 1991 roku był kierownikiem Zakładu Badań Etnikum Polskiego Uniwersytetu Ostrawskiego (przekształconego później w Instytut) z siedzibą w Czeskim Cieszynie. W latach 1990–1992 był kierownikiem Katedry Polonistyki i Folklorystyki, która powstała z jego inicjatywy. W tej instytucji w roku 2002 przeszedł na emeryturę, jednak w 2007 roku powrócił do niej jako visiting professor, a następnie professor emeritus. Jest członkiem Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego na terenie Republiki Czeskiej (kierownik Miejscowego Koła w Mistrzowicach, działacz Zarządu Głównego i inicjator Sekcji Folklorystycznej). Praca w Polsce Równocześnie działał naukowo i organizacyjnie w Polsce. W 1991 roku wraz z prof. Ireną Bukowską-Floreńską, Haliną Rusek i Alojzym Kopoczkiem organizował kierunek etnologiczny w cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W latach 1995–2005 kierował Zakładem Folklorystyki Ogólnej i Stosowanej. Kierował także Radą Programową Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”. Aż do emerytury kierował Zakładem Antropologii i Folklorystyki w Katedrze Pedagogiki, Psychologii i Antropologii Wydziału Humanistyczno-Społecznego Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Z jego inicjatywy w 2013 roku w Ustroniu otwarta została letnia Wolna Szkoła Nauk Filozoficznych i Społecznych im. prof. Jana Szczepańskiego[ Serdecznie dziękuje za wszystkie polubienia, komentarze i przed wszystkim subskrypcje. Jest siła. Jadymy dalej. Zapraszam na mój blog i stronę https://cosmopolitus.com/polski Robienie vlogów to nie jest moja główna praca. Pracuje jeszcze zawodowo, bo musze utrzymać rodzinę a YouTube mało płaci, proza życia. Bardzo proszę o wsparcie, abym miał więcej czasu na tworzeniu dla Was nowych wywiadów. Może chcesz pomóc wybranemu bezdomnemu? Chętnie przekaże wsparcie wybranemu bezdomnemu a przy okazji uwiecznię to na kamerze, wymienią twoje imię czy pseudonim.  Proszę o subskrypcję na platformie Patronite  https://patronite.pl/www.cosmopolitus... (możliwość bezpiecznej wpłaty kartą) Filmowanie ślubów, kręcenie teledysków i filmów reklamowych - posiadam wysokiej jakości aparat i drona. Zapraszam do współpracy - https://cosmopolitus.com/ Moje dzieci Igor i Melania zapraszają Was na swoje Tiktoki. Igor lubi piłkę nożna i muzykę HIP-HOP a szczególnie Juice World. Melania lubi modę, makijaż i spokojne życie na wsi   / juicewrlld     / melania70506   ZUPA MEDIA – videography – content creator – studio – Street interviews – Travel vlogs – Poland & UK Youtube English -    / @zupavlog   Polski -   / @zupadnia   Instagram   / zupa__dnia   Tiktok   / zupa_vlog   Email selektazupa@gmail.com #etnologia #etnolog #etnologwterenie #folklorystyka #gwara #slask #śląsk #slaski #cieszyn #zaolzie

Wywiad w tekście:

0:00:00.160,0:00:05.680

pyrsk ludkowie wita was vloger złupa

jestem w Cieszynie idę na spotkanie

0:00:05.680,0:00:09.440

z

rodzimym Cieszyniakiem no może nie

0:00:09.440,0:00:14.719

rodzimym ale mieszkańcem Cieszyna spod

Cieszyna urodzonym w Karpętnej także

0:00:14.719,0:00:19.240

zostańcie ze mną hej ho

0:00:19.930,0:00:37.950

[Muzyka]

0:00:38.600,0:00:43.000

pyrsk lutkowie jesteśmy tutaj z moim

mentorem profesorem doktorem

0:00:43.000,0:00:49.039

habilitowanym Karolem Danielem Kadłupcem

spotkaliśmy się tutaj po 20 latach z

0:00:49.039,0:00:54.399

ciekawostek opowiem że o tej samej porze

20 lat temu może 21 lat temu byłbym na

0:00:54.399,0:00:59.640

sali wykładowej z profesorem bardzo się

bałem tych zajęć nie bałem ale

0:00:59.640,0:01:04.760

folklorystyka kogo to interesuje stroje

ludowe i tak dalej ja tam chciałem

0:01:04.760,0:01:08.640

studiować antropologię etnologię

egzotykę

0:01:08.640,0:01:13.280

a tu folklorystyka i co się okazało

słuchajcie dalej co się tam działo na

0:01:13.280,0:01:17.960

tych wykładach bo to były najlepsze

wykłady na na całym uniwerku panie

0:01:17.960,0:01:23.799

profesorze ale pan już nie uczy teraz

tak panie Bartku no wie pan co mam takie

0:01:23.799,0:01:30.079

zajęcia tutaj w Cieszynie w Domu

Narodowym mianowicie Akademia Gwary i to

0:01:30.079,0:01:36.439

już jest ósmy ósmy wykład o różnych

obliczach Wary Cieszyńskiej jak ona

0:01:36.439,0:01:42.759

wygląda w opowiadaniach jak w pieśniach

jakie ma źródła ile staropolszczyzny

0:01:42.759,0:01:49.119

jest w tym jakie są nazwy miejscowe

które odzwierciedlają właśnie tą gwarę

0:01:49.119,0:01:55.479

także my sądzimy że gwara jeżeli chodzi

o ślieszyński że gwara jest

0:01:55.479,0:02:05.079

najważniejszym identyfikatorem tej ziemi

gwara gwara ona sięga lat

0:02:05.079,0:02:11.319

zmieniały się rządy zmieniały się

przynależności państwowe tejże ziemi

0:02:11.319,0:02:16.920

zmieniały się języki urzędowe no bo

najpierw było łacina potem język

0:02:16.920,0:02:23.080

niemiecki potem język czeski potem znowu

niemiecki i tak dalej ale gwara była od

0:02:23.080,0:02:30.959

początku i ona po prostu szła przez tych

10 wieków po dzień dzisiejszy jeżeli my

0:02:30.959,0:02:36.519

mówimy gwarą to dajemy do zrozumienia że

my tu na tej ziemi jesteśmy od tysiąca

0:02:36.519,0:02:44.120

lat i że jesteśmy cieszyniakami i

jeszcze dalej profesor Brickner kiedyś

0:02:44.120,0:02:49.920

powiedział wielki wielki polski

lingwista że najwięcej staropolskich

0:02:49.920,0:02:55.840

elementów jest gwarze cieszyńskiej

tudzież my nie jesteśmy po prostu tylko

0:02:55.840,0:03:01.840

Polakami ale też staropolakami

sądząc właśnie po gwarze która jak

0:03:01.840,0:03:09.560

powiedziałem jest papierem lakmusowym

tejże ziemi bowiem na gwarze wybudowane

0:03:09.560,0:03:16.840

są pieśniczki opowiadania obrzędy

przysłowia i tak dalej i tak dalej także

0:03:16.840,0:03:22.040

gwara jest po prostu szalenie ważnym

elementem bym powiedział najważniejszym

0:03:22.040,0:03:27.080

jeżeli chodzi o identyfikację

i pan prowadzi takie zajęcia w Cieszynie

0:03:27.080,0:03:32.879

yyy tak yyy to znaczy w domu narodowym

yyy przychodzą ludzie różni jeżdżą od

0:03:32.879,0:03:38.159

Bielska wie pan od Katowic od Żorów od

Pawłowic bo ich to interesuje wie pan no

0:03:38.159,0:03:44.720

i my sobie opowiadamy demonstrujemy to

jak to wygląda w praktyce i tak dalej

0:03:44.720,0:03:51.480

także także tak to jest naprawdę no

świetnie że pan dalej bo wie pan co kto

0:03:51.480,0:03:56.560

nie inny ale właśnie pan nie miałby

uczyć takiej gwary i to to zanika tych

0:03:56.560,0:04:02.439

ludzi jest coraz mniej wie pan co to

jest nieważne że po po tej stronie gdzie

0:04:02.439,0:04:07.439

my jesteśmy jesteśmy na stronie

Zaoldiańskiej to znaczy w Republice

0:04:07.439,0:04:15.239

Czeskiej ale to jest Śląs Cieszyński

śląs Cieszyński jest tak wielki 2280

0:04:15.239,0:04:22.079

km kw że się nie zmieścił do jednego

państwa tylko musiał się rozłożyć

0:04:22.079,0:04:29.280

pomiędzy nie słyszałem takiego tak i my

jesteśmy na lewym brzegu rzeki Olzy

0:04:29.280,0:04:34.600

czyli w Republice Czeskiej ale to jest

za Olzie tutaj Polacy żyją od samego

0:04:34.600,0:04:39.880

początku ponieważ oni tu byli zawsze

tylko granice się zmieniały

0:04:39.880,0:04:47.520

także ale wracając do tej rozmowy o

gwarze chciałem powiedzieć tak że na

0:04:47.520,0:04:53.039

polskiej stronie Śląska Cieszyńskiego

dzieci prawie że nie znają gwary z

0:04:53.039,0:04:59.240

wyjątkiem istewnego Koniakowa Jaworżynki

czyli tych wsi najbardziej na południu

0:04:59.240,0:05:05.639

natomiast tu na tej ziemi zaodziańskiej

dzieci mówią biegle po naszemu wie pani

0:05:05.639,0:05:10.320

w szkole na przerwach i nie na przerwach

wie pan i tak dalej i tak dalej a ja

0:05:10.320,0:05:14.759

słyszałem że niedawno właśnie Śląski był

uznany jako język

0:05:14.759,0:05:20.600

osobny język nie wie pan co była była

taka propozycja

0:05:20.600,0:05:27.960

złożona w Sejmie warszawskim ale ona nie

przeszła

0:05:27.960,0:05:36.039

wie pan to jest tak chodziło o język

języka śląskiego nie ma są gwary śląskie

0:05:36.039,0:05:39.000

gwary śląskie przepraszam ja to pamiętam

na wykładach

0:05:39.000,0:05:47.000

są gwary tych gwar jest około 14 14 na

Śląsku i wie pan ta propozycja polega na

0:05:47.000,0:05:54.360

tym że oni z tych gwar chcą zrobić

zlepek jakiegoś wie pan takiego języka

0:05:54.360,0:05:59.759

esperantośląskiego

w którym by znajdowały się ale to to w

0:05:59.759,0:06:06.199

ogóle nie ma sensu po pierwsze ten język

nie ma żadnej historii gwary owszem ale

0:06:06.199,0:06:12.440

język nie ten ten który zamierzają albo

zamierza się stworzyć nie ma żadnej

0:06:12.440,0:06:17.960

historii nie ma żadnej literatury i nie

ma tego języka komu uczyć przecież na

0:06:17.960,0:06:23.240

wyższych uczelniach nie ma nie ma zajęć

to co pan widzi jaką widzi pan

0:06:23.240,0:06:29.840

przyszłość właśnie gwary śląskiej wie

pan co każdy region Śląska powinien

0:06:29.840,0:06:36.000

pielęgnować swoją gwarę

powinien dbać o to żeby nie zanikła żeby

0:06:36.000,0:06:41.919

ona w szkołach była żeby dzieci się

uczyły i tak dalej ale nie żeby stworzyć

0:06:41.919,0:06:48.479

nowy twór którego nie było przecież

Cieszyniacy nie będą mówić idę tak krowa

0:06:48.479,0:06:53.160

besta woda tak jak na Górnym Śląsku no

to jest absurdalne

0:06:53.160,0:07:01.560

czyli idzie o to ja lansuję taką myśl

gwara która identyfikuje dany subregion

0:07:01.560,0:07:06.720

przecież jest szalenie ważne dla tego

właśnie subregionu i ją powinno się

0:07:06.720,0:07:10.080

rozwijać

w niej powinno się pisać również

0:07:10.080,0:07:15.120

literaturę wiersze i tak tak jak to jest

na Śląsku Cieszyńskim a nie stworzyć coś

0:07:15.120,0:07:20.479

nowego czego nie było czego co nie ma

historii co nie ma literatury i nie ma

0:07:20.479,0:07:26.400

komu tego uczyć no bo pan studiował na

na Uniwersytecie w Pradze tak tak wie

0:07:26.400,0:07:33.560

pan co slawistykę i folklorystykę

w czasach wie pan kiedy tam było pełno

0:07:33.560,0:07:39.560

bych bym powiedział światowej sławy

profesorów którzy tworzyli tak zwaną

0:07:39.560,0:07:45.800

praską szkołę lingwistyczną znaną na

całym świecie byli tam profesorowie od

0:07:45.800,0:07:53.080

antropologii folklorystyki wie pan także

był to taki świat w którym było dobrze

0:07:53.080,0:07:59.199

się poruszać ponieważ człowiek widział

jak oni myślą w jakim kierunku idą co

0:07:59.199,0:08:05.080

sugerują wie pan co jest ważne co

nieważne także to było to było szalnie

0:08:05.080,0:08:09.000

ważne to było szalnie istotne panie to

jest chyba jeden ze najstarszych tu

0:08:09.000,0:08:17.120

uniwersytetów w regionie w środkowym w

środkowej Europie najstarszy bo 1348

0:08:17.120,0:08:23.479

czyli kilkaset lat przed Jagiellońskim

nie kilkaset bo Jagielloński 1364

0:08:23.479,0:08:30.599

a ten 1348

praski praski 1348

0:08:30.599,0:08:37.640

Jagielloński 1364

a za rok wiedeński 65 także praski

0:08:37.640,0:08:42.839

najstarszy w tym regionie wiedeński

powstał po praskim i po po y po

0:08:42.839,0:08:49.959

krakowskim krakowskim rok po krakowskim

no także wie pan y Praga w ogóle

0:08:49.959,0:08:57.600

wspaniałe miasto peł pełne kultury wie

pan różnej z całego świata tam jeżdżą i

0:08:57.600,0:09:02.760

i wie pan trzeba tam być jednym słowem

rozmawiać z tymi ludźmi bo pan całe

0:09:02.760,0:09:08.920

życie mieszka w zasadzie w Czechach i

panzi na Zaolziu

0:09:08.920,0:09:14.320

w kraju za granicą i pan tak pięknie

utrzymał właśnie język polski jak pan to

0:09:14.320,0:09:20.120

robi bo jednak ten czeski jest naokoło

pana jednak no oczywiście wie pan co tu

0:09:20.120,0:09:25.839

są i polskie szkoły proszę pana i polska

średnia szkoła jedna i druga i tak dalej

0:09:25.839,0:09:32.399

także i nauczyciele wie pan bardzo

przykładają wagę do tego żeby żeby obok

0:09:32.399,0:09:38.800

gwary bo wie pan gwary za nas nie będzie

nikt kultywował tylko my sami wie pan

0:09:38.800,0:09:43.839

ani Kraków ani Warszawa ani Poznań niec

czyli obok wary która jest naszym

0:09:43.839,0:09:49.880

identyfikatorem a to podkreślam trzeba

kultywować również język ojczysty

0:09:49.880,0:09:54.560

ponieważ w przecim razie by to było geto

na co wy się zamykacie w opłotkach

0:09:54.560,0:10:00.480

zaudziańsko-cieszyńskich nie my jesteśmy

otwarci tu ludzie wie pan dzieci mówią

0:10:00.480,0:10:05.320

wielu językami wie pan niemieckim

angielskim wie pan i francuskim

0:10:05.320,0:10:11.560

rosyjskim bo to mają w szkołach pan też

jest poliglotem no także także tak no

0:10:11.560,0:10:18.320

także wie pan nie chcemy być po prostu

jakimś skansenem bo bo to to do niczego

0:10:18.320,0:10:24.440

nie prowadzi tylko chcemy być otwarci

ale chcemy trzymać swoje

0:10:24.440,0:10:29.240

a

przez to wie pan rozwijać i tą

0:10:29.240,0:10:35.160

Słuchajcie jeszcze rada od doktora niech

pan jeszcze raz to powie no jak żyć

0:10:35.160,0:10:40.760

pożytecznie zdrowo i dobrze no przede

wszystkim trzeba się ruszać umysłowo i

0:10:40.760,0:10:47.360

fizycznie nie samochodem ale pieszo lub

na rowerze wie pan wywiady z plecakiem

0:10:47.360,0:10:53.760

chodzić rozmawiać podziwiać przyrodę i

to jest wie pan piękne bo jedziemy

0:10:53.760,0:10:59.120

samochodem i nie widzimy nic a idzie a

jeżeli idziemy pieszo lub na rowerze

0:10:59.120,0:11:05.560

możemy podziwiać krajobrazy wie pan

drzewa rzeki stawy wie pan wszystko i to

0:11:05.560,0:11:11.760

jest wie pan nie tylko piękne ale zdrowe

i pożyteczne pięknie powiedziane dlatego

0:11:11.760,0:11:19.959

wszystkim mówię wam karpety jem i do

przodu wam zupy cż tutaj nikt nie będzie

0:11:19.959,0:11:22.959

jadł

0:11:23.360,0:11:29.800

oce szaty dzisiaj wóz taneczne buty